Vergulde windvaan in de vorm van een eenhoorn. Op de achterbalk een houten bord met daarop de naam van de molen.

Op de vulstukken om de bovenas is met grote letters geverfd: 'TJB 1897'. Mogelijk kreeg de molen in dat jaar deze as, waarover verder niets bekend is (de molen heeft, gezien diverse foto's, nog vrij lang met een houten as gedraaid).

Reeds in de 17de eeuw stond er op deze plaats een houtzaagmolen. Een eerste aanwijzing in die richting kan een akte zijn waaruit blijkt dat Claes Folies zijn houtzaagmolen verkoopt aan: Aart Pietersz. woonachtig buiten Haarlem aan de Suidsijd op het Spaarne bij het huis dat gebroest (?) aldaar op grond van voorzegde Aart Pietersz. De notaris die de akte opmaakte woonde te Koog aan de Zaan, zodat verondersteld kan worden dat het hier een Zaanse molen betrof, hoewel uit Boorsmas Duizend Zaanse Molens niet is op te maken om welke molen het hier zou hebben gegaan.

De archivaris J.R. Persman kwam op grond van oude transport(=verkoop-)acten tot de conclusie, dat er rond 1640 een zaagmolen op deze plaats stond; ook op enkele kaarten uit die tijd staat reeds een 'saeghmolen' vermeld. Bij de restauratie van 1992-1993 werd in één van de vervangen delen van de kruivloer de inscriptie '23-8-1770' (mogelijk staat daar '1776') gevonden. Gezien de gehele constructie is het niet onmogelijk dat de molen inderdaad uit dat jaar dateert. In dat geval zou de huidige molen een opvolger zijn van een eerder gebouwd exemplaar.
Tot in de twintigste eeuw is er vrij weinig over de molen bekend, behalve enige namen van eigenaren.

Kort voor 1924 schijnt de molen een tijdje buiten gebruik te zijn geweest. De nieuwe periode van werkzaamheid was echter maar van korte duur, want al omstreeks 1926-1927 werd bij de molen een elektrische zagerij gebouwd. Even nog hebben beide tezamen gewerkt maar al spoedig werd de molen definitief stilgezet. Toen sloop dreigde is de molen in 1927 aangekocht door de Vereniging De Hollandsche Molen die hem op haar beurt in 1963 overdroeg aan de gemeente Haarlem.

In de jaren 1949-1957 is de molen overgedragen geweest aan de Stichting Nehim Molen De Eenhoorn. De molen werd vanaf de restauratie in 1966/67 tot 1986 eens per maand in werking gesteld; in dat laatste jaar werd het beheer van de molen overgedragen aan de Stichting Molens Zuid-Kennemeland en wordt er vaker gedraaid.

Constructie
De Eenhoorn is een wat uitzonderlijke paltrok, omdat hij oorspronkelijk was uitgerust met vier in plaats van de gebruikelijke drie zaagramen. Daarom heeft hij, van voor naar achter gezien, ook een wat grote breedte. Later is het achterste zaagraam weggehaald om het vervolgens horizontaal op de zolder te laten meedraaien als pompraam, met een gewichtsbalk met keien erin ter verzwaring.

De omgeving van de molen is sterk verbeterd doordat in 2006 een groot ziekenhuis, dat ten zuidwesten van de molen stond, is afgebroken.

Uniek aan deze molen:
De enige houtzaagmolen in Nederland met een vierslags-krukas (drieslag is veel gebruikelijker).

Van de nog bestaande paltrokken de enige met aan beide kanten van de stelling een loopbrug.

Literatuurverwijzingen:

• P. Jongens e.a., 'Sterck en weldoortimmert', een kwart eeuw restaureren in Haarlem. Haarlem 1983.
• J.R. Persman, "Een houtsaaghmolen genaempt een palsrock voerende Den Eenhoorn", in: Jaarboek Vereniging Haerlem 1979 Haarlem 1980, pp. 47-58.
• J.H. Grabandt-Pleging en P.E.M. Hammann, De molens aan het Spaarne, in: B.C. Sliggers (ed.), De loop van het Spaarne. Haarlem 1987, pp. 91-109. (Artikel over alle molens, die ooit aan het Spaarne gestaan hebben).
• A.G. van der Steur, Vijfenzeventig jaar op de bres voor de monumenten en het stadsschoon van Haarlem, in: Jaarboek Vereniging Haerlem 1977, Haarlem 1978, pp. 185-187.
• Gerbrand de Vries, Een Besonder Creckwerk, Uitgeest 1986.
• L. Middelkoop, 'De Eenhoorn, paltrok-houtzaagmolen'; Haarlem 1993
• Marcel Bulte, Het Schalkwijk van weleer. Schalkwijk en het dagelijkse leven tussen 1900 en 1960. Haarlem 1985.